Unutkanlık ile bunama arasındaki 10 önemli fark / Haberin Peşinde Urfa
Unutkanlık, stresten B12 eksikliğine kadar pek çok nedenle oluşabileceği gibi bunamadan da kaynaklanabilir. Prof. Derya Uludüz basit ve kalıcı unutkanlığın farklarını açıkladı.
Çağın hastalığı unutkanlık yaygın bir sorun. Üstelik sadece ileri yaştakileri değil gençlerde de görülüyor. Öte yandan Covid-19’u atlatan kişilerde de sık ortaya çıkan bir şikayet. Peki unutkanlık ne zaman geçici, ne zaman kalıcıdır? Aralarında ne gibi farklar var? Bu farkları ayırt etmek mümkün müdür?
Prof. Derya Uludüz
İşte Nöroloji Uzmanı Prof. Derya Uludüz’ün bu sorularıma yanıtları…
BİR ÇOK NEDENİ VARDIR
Unutkanlığa neden olabilecek birçok faktör vardır. İlaçlar, kafa travması, stres, anksiyete, depresyon, alkol, B12 vitamini eksikliği, susuzluk veya yetersiz çalışan bir tiroid bezi bu soruna yol açabilir. Ancak bunlar geçici unutkanlıklardır. Kontrol altına alındıklarında unutkanlık düzelir. Demans hastalığı yani bunama bilişsel işlevlerin bozulmasıdır. Hastalıkta geriye dönüş yoktur, hasar kalıcıdır ve sürekli daha da kötüleşir. Birçok türü vardır. En sık görülen türü ise Alzheimer’dır.
BU IPUÇLARINA DIKKAT!
Geçici unutkanlık ile demans unutkanlığı çeşitli ipuçlarıyla ayırt edilebilir. İşte aradaki farklar…
1- Geçici unutkanlık, her zaman yaptığınız eylemleri yapma becerinizi etkilemez. Arabanın anahtarlarını, toplantı tarihini vs. unutabilirsiniz ama faturaları nasıl yatıracağınızı, arabayı nasıl süreceğinizi, bulaşıkları nasıl yıkayacağınızı unutmazsınız. Demans ise gündelik becerilerde ciddi sorunlara neden olur. Yemek pişirme, temizlik yapma, fatura yatırma gibi en basit işleri bile yapmada zorlanırsınız.
2- Geçici unutkanlık, karar verme becerilerinizi, sosyal normlara uymayı, doğuştan gelen sağduyunuzu ve yaşamdan edindiğiniz deneyimleri etkilemez. Yargı ve karar verme yeteneğiniz her zaman olduğu gibidir. Demans ise hafıza, dil, muhakeme ve soyut düşünme gibi iki veya daha fazla entelektüel beceride kalıcı, engelleyici bir düşüşe neden olur.
3- Geçici unutkanlıkta isimleri, yerleri, detayları kaçırabilseniz de olayları hatırlayabilir ve tarif edebilirsiniz. Demansta, unutulan durumlar hatırlanamaz veya açıklanamaz. Kişi, yalnızca özel olarak sorulduğunda bellek sorunlarından şikayet eder ve bellek kaybının fark edilebilir olduğu durumları hatırlayamaz.
4- Geçici unutkanlıkta sürekli kullanmadığınız yolları hatırlamak için duraklayabilir, şaşırabilirsiniz. Demansta, tanıdığınız, sürekli kullandığınız yerlerde yönünüzü şaşırırsınız ve etrafta birine sorsanız da, GPS kullansanız da yönergeleri takip etmekte sıkıntı yaşarsınız.
5- Geçici unutkanlıkta doğru kelimeyi bulmada zorluk yaşayabilir, dilimin ucunda diyebilir ama konuşmada güçlük çekmezsiniz. Demansta, kelimeler sıklıkla unutulur, yanlış kullanılır veya karıştırılır. Aynı konuşmada cümleler ve hikayeler tekrar tekrar anlatılır.
6- Geçici unutkanlıkta, hangi gün olduğunu unutur ve daha sonra hatırlayabilirsiniz. Demansta tarihin mevsimin veya yılın bile izi kaybedilebilir.
7- Geçici unutkanlıkta zaman zaman çok kullanmadığınız, dikkatsizce yerleştirdiğiniz ya da özel bir yere sakladığınız eşyaların yerlerini unutabilirsiniz. Demansta, sürekli kullanılan ya da yıllardır yeri belli olan eşyaları sık sık yanlış yere yerleştirir ve bulamazsınız.
8- Geçici unutkanlıkta, kişilik ve ruh hali değişiklikleri pek görülmez. Demansta, ani ruh hali değişiklikleri olur, depresif ruh hali ve sinirlilik yaygınlaşabilir.
9- Geçici unutkanlıkta, görme duyunuzda bir kayıp olmaz mesela normal göz bozuklukları yaşa bağlı katarakt yaşasanız da açıklanamayan bir duyu bozukluğu olmaz. Demansta, mesafe, renk veya algılama gibi görme becerilerinizde ile ilgili ciddi sorunlarınız olur.
10- Geçici unutkanlıkta, bazen işten, aileden ve sosyal taleplerden bıkarsınız. Demansta, sevdiğiniz hobilere, buluşmalara ayak uyduramazsınız. Yaşadığınız değişiklikler nedeniyle başkalarıyla vakit geçirmemeye çalışırsınız.
