Geçen yılki küçülmenin etkisiyle yılın ilk 3 ayında yüzde 5.2 büyümesi beklenen Türkiye ekonomisi salgının etkisi olmamasına rağmen ancak yüzde 4.5 büyüyebildi. Bu dönemde yatırımlardaki azalma dikkat çekti.
Türkiye ekonomisi, corona virüsü salgınının etkilerinin henüz yansımadığı bu yılın ocak-mart döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 4.5 büyürken bir önceki ekim-aralık dönemine göre yüzde 15.4 oranında küçüldü. Tahminlerin altında büyümenin yaşandığı yılın ilk 3 ayında tüketim arttı, yatırım ise azaldı.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bu yılın ocak-mart aylarını kapsayan ilk çeyrek Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) verilerini açıkladı. Enflasyon etkisinden arındırılmış zincirlenmiş hacim endeksine göre GSYH, yılın ilk 3 ayında, 2019’un aynı dönemine göre yüzde 4.5 büyüdü.
Karşılaştırmanın yapıldığı geçen yılın ilk 3 ayında GSYH yüzde 2.3 küçüldüğü için bu yıl ilk çeyrek büyümesinin baz etkisinin de katkısıyla yüzde 5.2 civarında gerçekleşmesi bekleniyordu. Ancak büyüme tahminlerin yaklaşık 0.7 puan altında kaldı.
Türkiye ekonomisinin bir önceki döneme (Ekim-Aralık 2019) göre ise yüzde 15.4 oranında küçülmesi ekonominin henüz toparlanacak güce erişemediğini gösterdi.
GSYH, cari fiyatlarla ise geçen yılın ilk çeyreğine göre yüzde 16.2 oranında artarak 1 trilyon 71 milyar 98 milyon TL oldu. GSYH bir önceki çeyrek döneme göre ise cari fiyatlarla yüzde 10, dolar bazında da yüzde 14.3 oranında küçüldü.
2019’u 753.7 milyar dolar GSYH ve 9 bin 127 dolar kişi başına gelirle kapatan Türkiye bu yılın ilk çeyreğinde 12 aylık dönem itibarıyla 758.1 milyar dolar GSYH ve 9 bin 148 dolar kişi başına gelire ulaştı.
İŞGÜCÜ ÖDEMELERİ GERİLEDİ
Salgının etkilerinin görülmediği yılın ilk çeyrek döneminde sanayi sektörü yüzde 6.2, imalat sanayi sektörü de yüzde 6.7 oranında büyüdü. Hizmetler sektörü yüzde 3.4 büyürken, tarımdaki büyüme yüzde 3’te kaldı, inşaat sektörü ise yüzde 1.5 küçüldü.
Bu dönemde devletin tüketim harcamaları yüzde 6.2, halkın tüketim harcamaları yüzde 5.1 artarken yatırıma yönelik harcamalar artmadı, aksine yüzde 1.4 azaldı.
İhracat yüzde 1 düşüşle büyümeyi aşağı çekerken, ithalatta yüzde 22.1 artış oldu. İşgücü ödemeleri ilk çeyrekte bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 14.6 arttı ancak, iş gücü ödemelerinin GSYH içindeki payı 0.4 puan azalarak yüzde 38.6’ya geriledi.
İnşaat 7 dönemdir küçülüyor
2002 yılından bu yana devasa kaynakların akıtıldığı, büyümenin en önemli itici gücü olarak kullanıldığı inşaat sektöründe 2018’in 3’üncü çeyreğinde başlayan küçülme bu yılın ocak-mart döneminde de devam etti.
Böylece inşaat sektörü aralıksız 7 dönem yani 21 aydır sürekli küçülen sektör haline geldi. Geçen yılın tamamında bir önceki yılın aynı dönemlerine göre yüzde 15.9, yüzde 29.4, yüzde 18.1 ve yüzde 8.9 oranında küçülen inşaat sektörü bu yılın ilk 3 ayında yüzde 10.2 daha küçülerek kötüye gidişini sürdürdü.
FABRİKA YATIRIMI HIZ KESTİ
Ekonomideki sağlıklı büyümenin en önemli göstergelerinden biri olan makine teçhizat yatırımlarının geçen yıla göre artmasına karşın bir önceki döneme göre hız kesmesi dikkat çekti.
Makine teçhizat yatırımları 2018’in 3’üncü çeyreğinden başlayarak 2019’un 3’üncü çeyreğine kadar olan 5 çeyrek dönem boyunca yani 15 aylık süreçte sürekli küçüldükten sonra geçen yılın ekim, kasım, aralık döneminde yüzde 11.7 oranında büyümüştü. Makine ve teçhizat yatırımlarındaki büyüme ilk çeyrekte yüzde 8.4 oldu.
Aykut Erdoğdu
‘Ekonomi değil, işsizlik büyüdü’
TÜİK’in açıkladığı verileri yorumlayan CHP Genel Başkan Yardımcısı Aykut Erdoğdu, 2020 yılının ilk çeyreğinde ekonominin değil, baz etkisinin büyüdüğünü belirterek, “Dolayısıyla büyüyen ekonomi değil, devlet harcamaları, özel tüketim ve cari açık ile işsizlik büyüdü” diye konuştu.
Tera Yatırım Ekonomisti Enver Erkan ise hane halklarının tüketim harcamalarının yüzde 5.1, devletin harcamalarının da yüzde 6.2 büyüdüğüne dikkat çekerek, “Yatırımlar kaleminde kırılganlık görülüyor. Üretim ve yatırım bazlı büyüme modeli idealini sağlamıyor” dedi.
